Mãn dục nam (Male Menopause) hay tắt dục nam (Andropause) là tình trạng giảm khả năng tình dục ở nam giới sau 40 tuổi (tương tự như mãn kinh ở phụ nữ). Mãn dục nam được là sự thiếu hụt testosterone kết hợp với các triệu chứng hoặc giảm sinh tinh trùng; hoặc cả hai.
Ngày nay, tình trạng này được gọi bằng các thuật ngữ mới như: suy giảm một phần androgen ở nam giới cao tuổi (Partial androgen deficiency in the aging male), hoặc suy tuyến sinh dục nam khởi phát muộn (late-onset hypogonadism), hoặc suy giảm testosterone (testosterone deficiency).
Testosterone là nội tiết tố quan trọng đối với nam giới, tham gia hầu hết mọi chức năng sinh lý của nam giới, từ hệ thống sinh sản và tình dục đến khối cơ và mật độ xương:
Mãn dục nam thường kèm với nồng độ nội tiết tố sinh dục nam testosterone trong máu thấp.
Testosterone được sản xuất từ tinh hoàn và tuyến thượng thận, giúp tổng hợp protein, cần thiết cho hoạt động tình dục và làm cương dương vật. Nó cũng ảnh hưởng đến nhiều hoạt động chuyển hóa như: sản xuất tế bào máu trong tủy xương, tạo xương, chuyển hóa mỡ, đường, chức năng gan và làm tuyến tiền liệt to ra.
Những hậu quả này thường mất từ vài tháng đến vài năm để xuất hiện. Mãn dục nam ảnh hưởng đến chất lượng sống, gây nhiều tác hại lâu dài và tiềm tàng, nhất là nguy cơ tim mạch và loãng xương.
Mãn dục nam thường xảy ra ở nam giới trên 40 tuổi. Bạn hãy trả lời một số câu hỏi sau đây:
Nếu bạn trả lời có với câu hỏi số 1 hoặc số 7, hoặc với bất kỳ 3 câu hỏi nào khác, có thể là do nồng độ testosterone của bạn đã bị giảm.
Bạn nên đến bác sĩ nam khoa tại TPHCM để được tư vấn và khám thêm
Ở một số người, cơ thể có mức testosterone thấp hơn bình thường nhưng không có bất kỳ biểu hiện gì khác biệt. Trong trường hợp này, bạn không cần phải điều trị.
Trong đa số các trường hợp, mãn dục ở nam sẽ biểu hiện những triệu chứng phổ biến như:
Điều này có thể bao gồm giảm ham muốn tình dục, rối loạn cương dương, dương vật ít cương cứng theo quy luật tự nhiên (như trong lúc ngủ hoặc khi muốn đi tiểu). Tinh hoàn cũng bé hơn so với trước kia.
Sự suy giảm hormone testosterone cũng sẽ khiến nam giới mất ngủ, khó đi vào giấc ngủ hoặc có xu hướng ngủ nhiều hơn bình thường.
Những thay đổi trên cơ thể về mặt vật lý bao gồm tăng lượng mỡ, giảm khối cơ, giảm sức mạnh, giảm canxi trong xương khiến xương yếu, giòn, dễ gãy. Trong trường hợp hiếm hoi, bạn cảm thấy cơ thể mất đi một phần lớn năng lượng, dễ cau có hoặc nóng giận hơn.
Sự suy giảm testosterone góp phần làm giảm độ tự tin của bạn trong chuyện chăn gối. Không những thế, tình trạng mãn dục ở nam còn khiến bạn hay cảm thấy buồn chán, thất vọng, gặp nhiều khó khăn trong việc tập trung hoặc ghi nhớ.
Dù đó là những dấu hiệu cơ bản của tình trạng mãn dục ở nam nhưng nó cũng có thể xảy ra do tác dụng phụ của thuốc điều trị một căn bệnh nào đó, vấn đề tuyến giáp, trầm cảm hoặc lạm dụng rượu, bia và các chất kích thích khác. Bên cạnh đó, người mắc phải hội chứng ngưng thở tạm thời khi ngủ cũng sẽ bị suy giảm testosterone. Khi những yếu tố này được xác định và điều trị, nồng độ testosterone sẽ trở lại mức bình thường vì nó không phải là điều kiện xảy ra do quy luật lão hóa theo tuổi tác.
Mãn dục nam bị bỏ quên trong nhiều năm không được chẩn đoán một phần cũng vì triệu chứng mơ hồ và thay đổi tùy theo người. Một số người cũng không tự nhận là mình “yếu”. Các bác sĩ cũng không nghĩ rằng testosterone thấp lại là thủ phạm. Vì vậy, những yếu tố này thường hướng bác sĩ đến những bệnh lý khác như trầm cảm hoặc cho đây là tình trạng lão hóa của cơ thể và khuyên bệnh nhân nên chấp nhận.
Hiện nay, mọi việc đã thay đổi. Xét nghiệm máu có thể giúp chẩn đoán chính xác. Và việc điều trị sớm sẽ cải thiện sức khỏe và chất lượng sống của bệnh nhân. Xét nghiệm máu bắt đầu bằng đo độ nồng độ FSH, LH, và testosterone.
Mãn dục nam bẩm sinh và khởi phát ở trẻ em trai thường được nghi ngờ nếu các em dậy thì muộn hoặc có những sự phát triển bất thường. Mãn dục nam ở người trưởng thành thì dựa trên triệu chứng cơ năng hoặc dấu hiệu lâm sàng, tuy nhiên chúng thường không đặc biệt nên dễ bị bỏ qua. Nam thanh niên trẻ tuổi và tất cả nam giới trưởng thành bị mãn dục nam thường có tinh hoàn rất nhỏ. Nếu gặp dấu hiệu này, cần làm xét nghiệm máu ngay.
Xét nghiệm định lượng testosterone để chẩn đoán mãn dục nam được lấy máu vào buổi sáng. Xét nghiệm đo nồng độ testosterone huyết thanh toàn phần, và cùng lúc sẽ đo mức hormon FSH huyết thanh và LH huyết thanh.
Để xác định nguyên nhân mãn dục nam thứ phát, nên xét nghiệm nồng độ prolactin huyết thanh để sàng lọc u tuyến yên và độ bão hòa transferrin để sàng lọc bệnh quá tải sắt. Bệnh nhân dưới 60 tuổi có nồng độ testosterone toàn phần rất thấp (dưới 200 ng/dL), nồng độ prolactin tăng cao và có các triệu chứng của khối u tuyến yên như đau đầu, rối loạn thị giác thì ngay lập tức được chỉ định chụp CT cắt lớp hoặc chụp cộng hưởng từ MRI để chẩn đoán hình ảnh tuyến yên.
Điều trị bổ sung testosterone là phương pháp hiệu quả để điều trị mãn dục nam. Nó có tác dụng làm tăng sức sống, tăng ham muốn tình dục, cải thiện khả năng cương, cải thiện tinh thần, giảm buồn rầu, giảm giận dữ, giảm kích thích và mệt mỏi… Khối lượng cơ cũng tăng, giảm mỡ. Sức mạnh và độ bền của cơ bắp cũng tăng. Giảm hao hụt khối lượng xương. Đặc biệt là giảm nguy cơ bệnh lý tim mạch. Những hiệu quả này thường được ghi nhận sau khoảng 3 – 6 tháng điều trị.
Tiêm bắp testosterone enathate 50 mg, 1 lần/tháng trong 4-8 tháng. Thanh niên trên 16 tuổi có thiếu hụt testosterone có thể dùng testosterone enanthate hoặc testosterone cypionate liều tăng dần từ 18-24 tháng với liều 50-100 mg (200 mg) mỗi 1 hoặc 2 tuần.
Testosterone có còn có gel 1% hoặc 1,62% (5-10g gel hàng ngày cung cấp từ 5 đến 10 mg testosterone) và dung dịch lăn nách (60 mg x 1 lần / ngày), thuốc ngậm dưới lưỡi (30 mg x 2 lần/ngày), dạng xịt mũi (một lần phun 5,5 mg trong mỗi lỗ mũi x 3 lần/ngày), Miếng dán testosterone…
Ngoài ra còn có dụng cụ cấy testosterone dưới da (75 mg/viên), dùng từ 4 – 6 viên tác dụng kéo dài 3-6 tháng.
Điều trị bổ sung testosterone thích hợp cho hầu hết mọi nam giới bị suy giảm nội tiết tố nam. Tuy nhiên, những người bị ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt, bệnh gan, bệnh tim, phù, phì đại tuyến tiền liệt, bệnh thận, đái tháo đường không nên dùng.
Bạn không thể đi ngược lại quy luật lão hóa, nhưng bạn hoàn toàn có thể giúp bản thân mình kiểm soát tình trạng mãn dục ở nam bằng nhiều cách.
Nếu bạn đang gặp những dấu hiệu liên quan đến tình trạng suy giảm testosterone, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để xác định nguyên nhân chính xác và tìm ra cách điều trị phù hợp. Để có được điều này, bạn cần trao đổi thẳng thắn, trung thực với bác sĩ về tất cả những vấn đề sức khỏe hiện tại của bạn, bao gồm tình trạng sinh lý và các vấn đề tình dục khác.
Những lựa chọn điều trị có thể bao gồm:
Điều này bao gồm chế độ ăn uống khoa học và dành thời gian cho các hoạt động thể chất trong ngày. Lối sống lành mạnh sẽ giúp bạn duy trì sức khỏe, năng lượng và khối lượng cơ trên cơ thể. Trong khi đó, thói quen hoạt động thể chất sẽ giúp bạn cải thiện tâm trạng và có giấc ngủ chất lượng hơn.
Tâm trạng chán nản, thất vọng rất dễ xảy ra trong giai đoạn mãn dục ở nam. Với đàn ông, việc tỉ tê tâm sự về những áp lực tâm lý mình đang chịu đựng có vẻ là chuyện hiếm khi xảy ra. Tuy nhiên, việc phải gánh chịu 1 mình, không chia sẻ với người khác khiến bạn có nhiều nguy cơ bị trầm cảm. Nghiêm trọng hơn, bạn có thể bị mất ngủ mãn tính và có suy nghĩ tự tử.
Để tránh khỏi những vấn đề tiêu cực này, bạn cần tìm đến bác sĩ tâm lý hoặc một người bạn tâm giao nào đó có thể giúp bạn cân bằng cảm xúc.
Hầu như chưa có bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào được các cơ quan quản lý chứng nhận có hiệu quả với tình trạng mãn dục ở nam hoặc suy giảm testosterone do quá trình lão hóa tự nhiên. Thậm chí, nếu sử dụng không đúng cách hoặc dùng những loại thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc, bạn có nhiều nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm khác, trong đó có bệnh ung thư tuyến tiền liệt.
Điều trị mãn dục ở nam do lão hóa bằng cách thay thế testosterone vẫn còn gây tranh cãi bởi khi thử nghiệm ở một vài trường hợp, liệu pháp này có khả năng làm giảm các dấu hiệu thiếu hụt testosterone nhưng cũng có những bệnh nhân không biểu hiện lợi ích rõ ràng.
Thậm chí, liệu pháp thay thế testosterone còn có thể góp phần gây ra những rủi ro như chứng ngưng thở khi ngủ, kích thích tuyến tiền liệt phát triển vượt mức bình thường. Với người đang mắc bệnh ung thư tuyến tiền liệt, liệu pháp này có thể làm bệnh trở nên nghiêm trọng hơn. Không những thế, nó còn làm tăng nguy cơ đau tim, đột quỵ và tắc nghẽn động mạch.
Điều đó có nghĩa là việc điều trị mãn dục ở nam bằng liệu pháp thay thế testosterone có thể phù hợp với người này nhưng lại phản tác dụng với người khác. Nếu bạn muốn biết phương pháp điều trị này có phù hợp với bản thân mình không, hãy trao đổi thật kỹ với bác sĩ để xác định lý do thật sự làm bạn bị suy giảm testosterone là do tuổi tác hay do nguyên nhân nào khác. Đồng thời, đó có phải là nguyên nhân gây ra những triệu chứng bạn đang gặp phải hay không.
Khi đã xác định đúng nguyên nhân thiếu hụt testosterone là do tuổi tác, bạn cần cân nhắc những ưu điểm, nhược điểm và những tác dụng phụ có thể gặp phải ở liệu pháp này để quyết định.